Het Internationaal Dans Festival in Lublin, Polen, nu al de 29e editie, is een mooie gelegenheid om een beter beeld te vormen van dans in het oosten van Europa. Naast voorstellingen uit westerse landen als Duitsland, Frankrijk, Spanje ligt de nadruk dit jaar op Schotland. Maar er is ook veel dans uit Polen, Oekraine, Georgië en Litouwen. Een kleine impressie: Greta Grinevičiūtė met ‘Dance for a washing-machine and a mother’ en Circe Platform met ‘Until the Tongue Speaks’.
Greta Grinevičiūtė is een performer, danseres, actrice en choreograaf uit Litouwen. Ze is een van de oprichters van de onafhankelijke hedendaagse danskunstorganisatie MMLAB in Wilnus. Haar onafhankelijke, individuele werk richt zich op intimiteit en kwetsbaarheid, aan de hand van gebeurtenissen uit haar eigen leven. Zo maakte ze eerder een dansvoorstelling over haar vader..
‘Dance for a washing machine and a mother’ beschrijft het proces van het maken van een voorstelling over haar moeder. En dat blijkt een lastige opdracht. Dit zegt ze daar zelf over: “Ik dans voor de wasmachine en voor jou, omdat ik me geen van onze gesprekken herinner. Ik weet niet eens of die er wel waren. Mensen zeggen dat je van me hield. Maar ik herinner me niet dat ik samen met je was, noch je stem, noch je aanrakingen. Ik heb alleen oude foto's. Ik kijk ernaar, ik zie je verdrietige gezicht en ik blijf denken aan de enige herinnering aan jou.” Allerlei emoties strijden in de voorstelling om aandacht: verdriet, onmacht, boosheid en onverschilligheid. Op de wanden van het theater zijn grafittiportretten van een moeder te zien.
Gevecht met wasmachine
De solo begint met een telefoongesprek. Met een capuchon op haar hoofd, leunend op een wasmachine, heeft Greta Grinevičiūtė een gesprek met haar vader. Die is aan het werk in Brooklyn. Het gesprek gaat over de voorstelling, die deze avond te zien is in Lublin. Een camera zoomt in op het scherm van het mobieltje waardoor zowel de performer als haar vader te zien zijn. Die camera blijft de performer de hele voorstelling volgen en de beelden zijn te zien op twee tv-schermen. Ook als de performer zich omkleedt, ook als ze in gevecht is met een wasmachine, ook als ze intieme ontboezemingen doet over haar moeder die ze nooit goed heeft gekend. De beelden lijken live, ook de close-ups van haar expressie, al weet je dat bij theater nooit zeker.
Op de vloer staan twee wasmachines. Blijkbaar is dat het beeld dat de danseres heeft van haar moeder. Stemmen klinken, het zijn herinneringen van anderen aan hun moeders. Een bijzonder intiem moment ontspint zich als Greta Grinevičiūtė, microfoon in de hand, haar moeder toespreekt. Dat is een pijnlijk betoog. Haar moeder verliet het gezin voor een andere man. Die nieuwe liefde pleegde zelfmoord en de moeder van Greta niet veel later ook. De performer heeft veel vragen, nauwelijks antwoorden, dat kwelt haar. Deze scène raakt enorm.
Greta Grinevičiūtė danst even, een kort moment, alleen, met de warmachine, maar niet van harte. Het is blijkbaar niet mogelijk om dans te maken voor haar moeder en haar beleving en herinneringen (die er nauwelijks zijn) om te zetten in beweging. Dat neemt niet weg dat het einde van de voorstelling erg origineel is. Moeder is niet te bewegen, de wasmachine wel.
Vrouw door de eeuwen heen
Circe Platform komt uit Georgië. In de korte solo ‘Until the Tonque speaks’ toont danseres Megi Gelashvili haar beeld van de vrouw door de eeuwen heen. Het concept is van Maka Kiladze.
De performer staat achter een gazen doek. Dat maakt haar iets onzichtbaarder en vager. Ze spreidt een kleed op de vloer, een tapijt met meerdere kleuren. De manier waarop ze dat doet heeft iets ritueels. Daarna vouwt ze het kleed in meerdere vormen om haar lijf waardoor steeds andere archetypen ontstaan. Zo zijn er verwijzingen naar vrouwen uit de geschiedenis en de mythologie, zoals Medusa.
Mooie illustraties
De rol van de vrouw is ook traditioneel en zorgend, zo blijkt uit de scène waarin de performer met haar hand het gebaar van strijken maakt, daarna haar handen wast, door de knieën gaat en mimet dat ze vloer boent. Maar er is ook speelsheid, kracht, uitbundigheid en trots.
Het doek met meerdere kleuren biedt haar de mogelijkheid om er steeds anders uit te zien. Ook de haren veranderen mee. Megi Gelashvili beweegt makkelijk, gracieus en combineert dans met theatrale elementen. Het gaasdoek speelt een steeds grotere rol, het verbergt en openbaart.
Tegen het einde verschijnen op het doek illustraties die prachtig in elkaar overlopen. Dat gaat gepaard met de manifestatie van een sterke vrouw die Megi Gelashvili overtuigend neerzet.
Zeer ervaren danseres
Uit Polen zelf zijn meerdere gezelschappen en dansers te gast op het Internationaal Dans Festival in Lublin. Zo brengt Zawirowania Dance Theatre de voorstelling 'Territory' in het monumentale Teatr Stary in de oude binnenstad. Daar danst de zeer ervaren danseres Elwira Piorun (boven de zestig naar het schijnt) met de veel jongere Magdalena Agata Wójcik. Elwira Piorun is opgeleid tot klassiek ballerina en danste in producties van Balanchine en andere balletchoreografen. Ze werkte vaak in het buitenland, onder meer in Duitsland, en ontwikkelde zich steeds meer als een promotor van de hedendaagse dans.
In de voorstelling vertelt ze over haar loopbaan, haar interesses en zorg. Zo gaat het ook over kippen in legbatterijen. Op de vloer staat een rode stoel, dat is het middelpunt van de voorstelling. In het stuk zijn verkleedpartijen, gesproken tekst en tekst op de achterwand. Op de vloer is concurrentie tussen de dansers, strijd, ook toenadering.
Meerdere malen krijgt Elwira Piorun van haar tegenspeelster de vraag; 'wanneer verlaat je het podium?'. Is het niet de hoogste tijd voor een nieuwe generatie, dat lijkt de aansporing. Elwira Piorun laat echter zien dat ze nog superlenig is, nog lang niet uitgerangeerd. Ze danst met groot gemak en heeft nog veel plezier in optreden.
De jonge generatie
Dat neemt niet weg dat een jonge generatie staat te popelen. Dat is niet alleen Magdalena Agata Wójcik, ook tijdens het evenement Young Generations in het universiteitstheater tonen jonge dansers uit Polen dat ze toekomst hebben. Veel dansers laten korte solo's zien, vaak erg goed gedaan. De klasse van danser Sebastian Olczyk springt het oog.
FOTO'S: @Piotr Jaruga.
