Een dame met een gieter op het hoofd loopt door de stad. Ze lijkt op weg naar een hooiberg die op het plein staat. Iets verderop gaat een rood autootje over de kop. De chauffeur zit schaterend achter het stuur. Duidelijk, het is Kaapstad, het zomerse festival in Tilburg waar kunstenaars de stad overnemen met vervreemdende installaties. Maar die hooiberg, die intrigeert me. De ene hooiberg is de andere niet.
Ik schreef eerder een blog over een hooiberg in Tilburg, gemaakt door een kunstenaar. Die Toren van Stro stond in de LocHal en was onderdeel van een expositie van jonge kunstenaars. Hay Structure was de titel, een werk van Daniel Arthuus.
Helpen met hooien
Ik vond het een beleving om door de smalle ingang te kruipen en een tijdje op een strobaal in die kleine hooiberg te gaan zitten. Het rook naar hooi, naar het platteland, het was stil en bracht me als vanzelf naar mijn jeugd in het dorp waar ik opgroeide en af en toe hielp met hooien. De verstilde ruimte gaf me rust en alle kans om na te denken. Meestal was ik de enige in die toren van stro.
De hooiberg die tijdens Kaapstad in Tilburg staat is gemaakt door Robbert van der Horst. Van verre zie je al dat het niet het zoveelste boerenprotest is, maar een imposante constructie die tot de verbeelding spreekt.
Houten bankjes
De hooimijt is een stuk groter en hoger dan die in de LocHal. Eigenlijk is alles anders. In je eentje zitten is er niet bij, het is een komen en gaan van bezoekers. Die zitten even op een van de drie houten bankje, zien een constructie van steigerpalen en strobalen en constateren dat het naar het platteland ruikt. Snel gaan ze verder, op zoek naar andere verrassingen op Kaapstad.
En het is zo, het ruikt naar het boerenleven. De toren houdt de geluiden van de stad tegen, stro isoleert goed ,en het is een plek om de omgeving even te vergeten.
Rij bij de ingang
Maar het contemplatieve van Hay Structure is er niet. Er staat een rij bij de ingang en de stilte wordt steeds weggedrukt door babbelende mensen die vol zitten van wat ze al zoal op Kaapstad hebben gezien.
En dat is veel.
Meedoen en naar binnen
Kaapstad is geen festival waarbij de toeschouwer op veilige afstand naar een voorstelling kijkt, zoals op een traditioneel straattheaterfestival. Het kan wel, er zijn meerdere dansperformances, maar het evenement nodigt vooral uit om mee te doen en dit jaar vooral om naar binnen te stappen.
Dat kan bij de hooiberg, maar ook bij Festival Toilets van Willem de Haan. Op het Heuvelplein staan tien dixies (toiletcabines), vijf naast elkaar, daarachter nog vijf, met de ruggen tegen elkaar.
Is dit voor de festivalganger met hoge nood? Nou, ja, in ieder geval voor de bezoeker die hoognodig verrast wil worden. Ook vanaf een afstand, want soms komen vijf, zes mensen uit hetzelfde deurtje naar buiten.
Klaterend water
Het is even zoeken naar een deurtje dat opengaat, maar eenmaal binnen is niets wat het lijkt, al hoor en zie je klaterend water. In deze constructie is een binnenplaatsje, alsof je bij iemand op bezoek bent. Meer zeg ik er niet over. Stap er maar eens in.
Ook bij Canta LX, een wagentje dat doorgaans maximaal 45 kilometer mag rijden, is er een uitnodiging om in te stappen. Een man houdt het portier open, sluit de veiligheidsgordels, net als bij een kermisattractie. In wezen lijkt het daar ook op.
Melkpakken, sinaasappelen
Eenmaal achter het stuur krijg ik het verzoek om de motor te starten, het sleuteltje zit in het slot, waarna de motor te horen is. Binnen de kortste keren kantelt de auto om daarna over de kop te gaan. Dan blijkt ook dat de achterbak vol spullen ligt. Melkpakken, chocomel, sinaasappelen, ze vallen en schuiven door de auto. Omstanders zien het gebeuren en schieten in de lach.
Spiegelkar
Instappen kan ook bij Studio Cité van de Vlaamse kunstenaar en danser Benjamin Vandewalle. Hij maakte een kunstkermis met objecten die de realiteit vervreemden, waaronder de spiegelkar. Dat is een schijf waar vier mensen in kunnen liggen. Op hun rug, met een koptelefoon op het hoofd. Het is een bijzondere ervaring.
De kar draait 360 graden. Door de spiegels in de kar is de omgeving van het Pieter Vreedeplein zichtbaar, de winkels, de passanten, een dame in rood gewaad in een scootmobiel. De soundscape in de oren neemt toe in volume en de omgeving verandert omdat de spiegels in beweging zijn. Ook is een performer te zien die in de buurt van de spiegelkar danst.
Grote hoogte
Het ene moment zie ik voeten van passanten, het andere moment lijken die op hun kop te lopen en zijn de keien van het plein een plafond waar de mensen aan vast zijn geplakt. Dan weer is de omgeving vanaf een grote hoogte te zien. Het is een al verwondering, maar ook gewoon aangenaam en rustgevend.
Alleen maar kijken, je hoeft er niets voor te doen. En dan blijkt die dame met de scootmobiel ook zomaar ineens te kunnen lopen.
Palmboom
(Ik moet nog sokken kopen, want ja, gaten.)
Maar Kaapstad trekt alle aandacht. Door de Heuvelstraat die door de vele leegstand steeds mistroostiger wordt bewegen dansers. Iets verderop is een verhoging met een palmboom en dan nadert een soort processie met mensen die een eigentijds baldakijn door de straat dragen.
Kun je bij een attractie bij Kaapstad niet naar binnen, zoals bij de hooiberg en het kantelende autootje, dan kun je in ieder geval meedoen. Dat doen veel mensen. Kinderen klauteren op een stellage van blokken die ze zelf steeds een andere vorm kunnen geven. Op een andere plek, bij het paleis raadhuis, maken ze zandtekeningen. Iedereen die wil kan een bijdrage leveren aan een enorme replica van het zelfportret van Vincent van Gogh. Overal zijn mensen aan het schilderen.
Bikinibar
(Sokken zoeken, dat moet maar een andere keer.)
Bij de Primark is een dansvoorstelling, dansers onder een wit object, ze bewegen als een amoebe. In de loop der jaren is de abstractie bij Kaapstad toegenomen. Dat vraagt om meer aandacht van het publiek. Dat is ook zo met de dixies op de Heuvel. Wie niet naar binnengaat zal denken dat die er staan omdat er wordt verbouwd in de stad.
Afgelopen jaren waren er op festival Kaapstad objecten te zien die in het geheugen zijn gegrift: Bikinibar, een enorm kunstwerk van Atelier van Lieshout, mensen die met de grote knuffelbeer Cuddly door de stad wandelden, duikster van street artist Frankey of een hoge trap naar het beeld van koning Willem II om hem te kunnen kussen. Iedereen in de stad heeft zijn eigen ervaring, maar ik miste deze keer zo'n onvergetelijk en imposant werk.
Daar staat tegenover dat schoonheid soms in het kleine zit. Zo staat in de Juliana van Stolbergstraat een wit vaasje met daarin een bloemetje. Je zou eraan voorbijlopen, maar ik blijf graag even bij stilstaan. Invaasie heet het werk.
Misschien is die dame met de gieter op het hoofd op weg naar hier.
Zie ook de blog over Kaapstad 2022