Ze komen uit de oorlog, zijn met hun gedachten bij de oorlog. Met hun hart zijn ze bij dierbaren die elke dag onder de oorlog gebukt gaan, en ze voelen angst, paniek, pijn en verdriet. Dan kun je verwachten dat als zes uit Oekraïne gevluchte danseressen een voorstelling maken dat stuk de brute inval in hun land als uitgangspunt heeft.
Die voorstelling, VONA is de titel, is erg aangrijpend, hartverscheurend, onrustbarend, maar dat niet alleen. Het is van een artistiek goed niveau en voortreffelijke gedanst. Het stuk zit boordevol met treffende beelden en (volks-)muziek die heimwee en verlangen uitdrukken.
Een veelzeggende herinnering komt voorbij. De stem van een moeder klinkt, ze troost haar kind als het dondert. ‘Dat zijn de goden’, is de uitleg, ‘je hoeft niet bang te zijn’. Dat is lieflijk, onschuldig, kinderlijk. Daar was ooit alle ruimte voor. Maar in deze oorlogstijd is in Oekraïne alle reden om angstig te zijn als het dondert. De onschuld is vermoord. Dat gedonder in de lucht zijn geen goden, dat zijn vijandige raketten.
Duidelijk, expliciet
Deze passage uit VONA is erg duidelijk en expliciet. Maar de meeste scènes zijn iets meer symbolisch van karakter, geabstraheerd, al heeft een goede verstaander maar een half woord nodig. Het stuk ademt pijn, heimwee, verdriet, dat is overal en continu voelbaar. Maar die verscheurende emoties zijn door de zes danseressen en de Duitse choreograaf Rainer Behr universeler gemaakt, invoelbaar, en omgezet in een sterke, ontroerende voorstelling.
De performers zijn na hun vlucht uit het bedreigde Oekraïne opgevangen door de leden van Tanztheater Wuppertal Pina Bausch. Die helpen waar nodig en het gezelschap stelde studio’s beschikbaar voor repetities. Met Rainer Behr maakten de danseressen daar VONA.
Verlaten ruimte
De voorstelling begint met een desolate, verlaten ruimte waar stoelen en een lange tafel zijn afgedekt met witte lakens. Als de zes performers die zijn gekleed in lange jurken, de doeken wegtrekken, dansen ze op en om de stoelen. Soms liggen ze daar languit op, uitgestrekt, dan weer achteroverleunend en lijken ze ervan af te glijden. In een andere scène zitten ze op die stoelen en vallen ze één voor één omver.
Wat veilig was
Het fragment met stoelen lijkt een verwijzing naar ‘Café Müller’ van Pina Bausch? Dat stuk is gebaseerd op ervaringen van Bausch toen zij zelf als kind tijdens de Tweede Wereldoorlog zich schuilhield onder de stoelen in het café van haar ouders. Maar de stoelen, het interieur, in VONA zijn toch vooral een verwijzing naar alles wat de zes performers noodgedwongen achterlieten: hun thuis, hun familie in Oekraïne, alles wat ooit veilig was en nu niet meer.
De maag draait
Op de vloer staat een kledingrek en de danseressen verkleden zich meermaals. Een jurk, zwart, blauw, rood, een jasje, traditionelere kleding. De danseressen bewegen in ensemble en er zijn korte solo’s. De bewegingen zijn expressief, fel soms. Met het hele lijf, dan weer uitsluitend met het bovenlijf, de armen en de handen. Veelzeggend zijn handbewegingen bij de maag en het hart. De maag draait, het hart wordt uitgerukt.
Er is veel afwisseling: expressieve dans, een verwijzing naar volksdans, verstilling. Wat gebeurt er veel, wat is er veel te vertellen.
Op de wand achter het podium verschijnen foto’s: van een lege straat met stenen woningen, een houten schuur in een weids landschap, een eentonig appartementengebouw. Of is dat flatgebouw verwoest? Een bijzonder moment is de scène waarin een danseres een tafel op de achterwand schetst en daar zittend op een stoel met voorovergebogen hoofd op leunt.
Boom van hoop?
VONA zit vol met verwijzingen naar Oekraïne, naar thuis. Dat geldt ook voor de muziek, er is volksmuziek te horen, meerstemmig gezang, maar ook een stevig nummer met teksten als ‘O God, o God, o what have you done…’
Aan het slot wordt een boom op de vloer geplaatst. Die is kaal, geen bladeren, droog, niet zo groot. Laat het toch een symbool zijn voor groei, voor nieuwe leven, voor hoop.
VONA is een voortreffelijke voorstelling, hartbrekend. Het is zo goed dat die is gemaakt en dat die juist nu is gemaakt.
Gezien: Lublin Internationaal Dans Festival
FOTO'S: Lublin Internationaal Dans Festival/Maciej Rukasz
